Contaminatie betekenis: wat betekent het?

Contaminatie is een taalkundige fout die vaak voorkomt in de Nederlandse taal. Het gebeurt wanneer twee uitdrukkingen of woorden die ongeveer hetzelfde betekenen, met elkaar worden vermengd, waardoor er een verkeerd of niet-bestaand woord of uitdrukking ontstaat. Dit kan leiden tot grappige maar onjuiste zinnen. In deze blog gaan we dieper in op wat contaminatie precies betekent, hoe het ontstaat, en hoe je het kunt herkennen en voorkomen.

Wat is contaminatie?

Contaminatie is een term die afkomstig is uit het Latijn, waar het “vervuiling” of “besmetting” betekent. In taalkundige termen verwijst het naar de “vervuiling” van taal door het samenvoegen van twee uitdrukkingen of woorden die afzonderlijk correct zijn, maar bij elkaar gezet een fout opleveren.

• Voorbeelden van contaminatie: Enkele veelvoorkomende voorbeelden van contaminatie in het Nederlands zijn:
  • “Nachecken” in plaats van “nakijken” of “checken”.
  • “Overnieuw” in plaats van “opnieuw” of “overdoen”.
  • “Zich irriteren aan” in plaats van “zich ergeren aan” of “iets irriteert je”.

Hoe ontstaat contaminatie?

Contaminatie ontstaat meestal onbewust. Mensen gebruiken vaak uitdrukkingen en woorden die ze in hun omgeving horen zonder zich ervan bewust te zijn dat ze twee verschillende uitdrukkingen door elkaar halen. Dit kan gebeuren door het veelvuldige gebruik van een taal en de associaties die woorden en uitdrukkingen met elkaar hebben.

• Oorzaken van contaminatie:
  • Verwarring van betekenissen: Wanneer twee uitdrukkingen hetzelfde idee uitdrukken, kan iemand ze per ongeluk combineren.
  • Regionale en informele taalgebruik: Contaminaties komen vaker voor in informele gesprekken of in regionale dialecten, waar het taalgebruik minder strikt is dan in formele teksten.
  • Automatisme in taalgebruik: Mensen praten vaak snel en automatisch, waardoor ze soms onbewust woorden of uitdrukkingen samenvoegen die niet bij elkaar horen.

Waarom is contaminatie problematisch?

Contaminatie kan de helderheid en precisie van communicatie verminderen. Hoewel veel contaminaties begrijpelijk zijn, kunnen ze leiden tot verwarring of zelfs humor in de communicatie. In formele teksten, zoals academische papers, zakelijke correspondentie, of journalistieke artikelen, wordt contaminatie als een taalfout beschouwd.

• Gevolgen van contaminatie:
  • Verlies van geloofwaardigheid: In formele situaties kan het gebruik van een contaminatie de schrijver of spreker minder professioneel laten overkomen.
  • Verwarring: Sommige contaminaties kunnen de boodschap onduidelijk maken, vooral als de lezer of luisteraar niet bekend is met de bedoelde uitdrukkingen.
  • Taalkundige fouten: Voor mensen die taalnormen en grammatica nauwgezet volgen, kunnen contaminaties storend zijn en als een duidelijke fout worden beschouwd.

Hoe kun je contaminatie herkennen?

Contaminatie herkennen vergt wat oefening en een goed begrip van de juiste uitdrukkingen in het Nederlands. Als je merkt dat een uitdrukking vreemd klinkt of dat een woord onlogisch lijkt, kan dit een aanwijzing zijn van een contaminatie.

• Tips om contaminatie te herkennen:
  • Lees je teksten hardop: Door je teksten hardop te lezen, hoor je vaak sneller of iets vreemd klinkt. Als een zin vreemd of gekunsteld klinkt, kan dit een teken zijn van een contaminatie.
  • Vergelijk met correcte uitdrukkingen: Als je twijfelt over een uitdrukking, zoek dan de correcte vorm op of vergelijk met andere bronnen om te controleren of je geen woorden hebt gemengd.
  • Oefen met voorbeelden: Leer de meest voorkomende contaminaties uit je hoofd, zodat je ze gemakkelijker kunt herkennen en vermijden in je eigen taalgebruik.

Veelvoorkomende contaminaties in het Nederlands

Hier zijn enkele veelvoorkomende contaminaties in het Nederlands, zodat je ze kunt herkennen en vermijden:

1. “Nachecken”: Deze contaminatie ontstaat door het mengen van “nakijken” en “checken”. Correct gebruik zou zijn: “nakijken” of “checken”.
2. “Overnieuw”: Dit is een combinatie van “opnieuw” en “overdoen”. Correct gebruik zou zijn: “opnieuw” of “overdoen”.
3. “Zich irriteren aan”: Een mengeling van “zich ergeren aan” en “iets irriteert je”. Correct gebruik is “zich ergeren aan”.
4. “Verexcuseren”: Dit is een contaminatie van “verontschuldigen” en “excuseren”. Correct gebruik zou zijn: “zich verontschuldigen” of “excuseren”.
5. “Overkop gaan”: Een mengeling van “over de kop gaan” en “kopje onder gaan”. Correct gebruik zou zijn: “over de kop gaan” of “kopje onder gaan”.

Hoe voorkom je contaminatie?

Het voorkomen van contaminatie begint met bewustzijn. Als je weet wat contaminatie is en hoe het werkt, kun je beter opletten wanneer je praat of schrijft. Hier zijn enkele praktische tips om contaminatie te vermijden:

1. Wees bewust van je taalgebruik: Let op de woorden en uitdrukkingen die je gebruikt en vraag je af of ze juist zijn.
2. Controleer je teksten: Lees je teksten na voordat je ze verstuurt of publiceert. Gebruik hierbij een woordenboek of online bron om uitdrukkingen te controleren.
3. Vraag om feedback: Vraag anderen om je teksten te lezen en feedback te geven, vooral als je niet zeker weet of je een bepaalde uitdrukking goed hebt gebruikt.
4. Leer van voorbeelden: Oefen met het herkennen van contaminaties door voorbeelden te bestuderen en de correcte uitdrukkingen te leren.

Contaminatie als deel van de taalontwikkeling

Hoewel contaminaties als fouten worden beschouwd in formele taal, kunnen ze ook een interessant deel van de taalontwikkeling zijn. In sommige gevallen worden contaminaties zo vaak gebruikt dat ze uiteindelijk geaccepteerd worden in het alledaagse taalgebruik. Taal is voortdurend in beweging, en wat nu een fout is, kan in de toekomst een geaccepteerd deel van de taal worden.

Samenvatting

Contaminatie is een veelvoorkomende taalfout die ontstaat door het samenvoegen van twee uitdrukkingen of woorden tot een nieuwe, maar onjuiste, uitdrukking. Hoewel contaminaties vaak in informele taalgebruik opduiken en soms zelfs grappig kunnen zijn, kunnen ze ook leiden tot verwarring en een minder professionele indruk geven in formele situaties. Door bewust te zijn van je taalgebruik, je teksten te controleren en te oefenen met voorbeelden, kun je contaminaties herkennen en vermijden. Taal is een levend geheel, en het begrijpen van deze fouten draagt bij aan beter en effectiever taalgebruik.